1. Điều kiện và thủ tục kinh doanh xuất khẩu gạo
Doanh nghiệp xuất khẩu gạo phải đáp ứng các tiêu chuẩn theo Nghị định 107/2018/NĐ-CP, trong đó bao gồm điều kiện có kho chứa tối thiểu 5.000 tấn và cơ sở chế biến công suất 10 tấn thóc/giờ trở lên. Đồng thời, doanh nghiệp phải xin cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo tại Bộ Công Thương với hồ sơ đúng quy định.

2. Tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm
Nhật Bản áp dụng các tiêu chuẩn kiểm định rất nghiêm ngặt, đặc biệt về mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật theo Luật Vệ sinh Thực phẩm Nhật Bản, với hơn 624 chỉ tiêu kiểm định dư lượng được áp dụng. Gạo xuất khẩu phải đảm bảo:

• Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật nằm trong giới hạn cho phép để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng.
• Không chứa các hóa chất hoặc chất phụ gia bị cấm sử dụng trong thực phẩm.
• Đảm bảo vệ sinh, không nhiễm khuẩn trong quá trình sản xuất và chế biến.
• Đạt chứng nhận kiểm dịch thực vật từ Cục Bảo vệ Thực vật Việt Nam để chứng minh an toàn dịch bệnh.
• Ngoài ra, gạo phải đạt tiêu chuẩn Japanese Agricultural Standard (JAS) - tiêu chuẩn nông nghiệp của Nhật Bản, bao gồm các yêu cầu về độ đồng đều của hạt, tiêu chuẩn vệ sinh an toàn và ghi nhãn rõ ràng, minh bạch.

3. Xu hướng của người tiêu dùng Nhật Bản
Người tiêu dùng Nhật rất ưa chuộng các loại gạo có độ dẻo và độ đồng đều cao, phù hợp với khẩu vị truyền thống. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp xuất khẩu phải chú trọng lựa chọn giống gạo chất lượng cao như Japonica, ST25, và xây dựng quy trình sản xuất - chế biến đồng bộ, kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng.

4. Cơ hội từ gạo “xanh” phát thải thấp và gạo hữu cơ
Xu hướng tiêu dùng gạo sạch, thân thiện môi trường ngày càng được nhiều doanh nhân và người tiêu dùng Nhật quan tâm. Các doanh nghiệp Việt Nam như Trung An đã thành công xuất khẩu lô gạo "Việt xanh phát thải thấp" sang Nhật với giá bán cao, mở ra hướng phát triển bền vững và nâng tầm giá trị gạo Việt trên thị trường quốc tế.

Dự kiến trong năm 2025, Việt Nam sẽ xuất khẩu khoảng 400.000 tấn gạo phát thải thấp sang các thị trường cao cấp, chủ yếu là Nhật Bản và Australia, góp phần nâng cao giá trị và uy tín gạo Việt trên thị trường quốc tế.

5. Lời khuyên cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo sang Nhật Bản

• Đầu tư nâng cao chất lượng nguyên liệu đầu vào và quy trình sản xuất.
• Thực hiện nghiêm ngặt kiểm định dư lượng thuốc bảo vệ thực vật theo tiêu chuẩn Nhật.
• Cập nhật và đáp ứng các yêu cầu pháp lý, chứng nhận an toàn thực phẩm Nhật Bản.
• Phối hợp chặt chẽ với vùng nguyên liệu, hợp tác xã để xây dựng chuỗi giá trị bền vững.
• Tăng cường truy xuất nguồn gốc và áp dụng chứng nhận hữu cơ, phát thải thấp để gia tăng giá trị sản phẩm.

Việc xuất khẩu gạo sang Nhật Bản đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam không chỉ đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật và pháp lý nghiêm ngặt mà còn phải nắm bắt thói quen và thị hiếu người tiêu dùng Nhật để có chiến lược sản phẩm phù hợp. Với sự chuyển dịch mạnh mẽ sang các sản phẩm gạo sạch, hữu cơ và phát thải thấp, Việt Nam có nhiều lợi thế để mở rộng thị phần và nâng cao thương hiệu trên thị trường khó tính này.